Historiku

             Republika e Maqedonisë së Veriut gjendet ne qendër të gadishullit ballkanik, udhëkryqi i Ballkanit, dera e cila e lidh lindjen me perëndimin, vendi ku gjithmonë janë takuar religjione, kultura dhe civilizime të ndryshme.

Qyteti i Tetovës gjendet në veri-lindje të Republikës së Maqedonisë Veriut në rrëzë të Malit Sharr, të gjitha turbulencat të cilat e kanë kapluar këtë shtet gjatë historisë janë reflektuar edhe në këtë qytet, shekujt kanë sjellë sundues, robërues dhe pushtues, me të çka janë ndryshuar edhe organet të cilat e kanë nda drejtësinë.

Duke u nisur nga periudha kur Maqedonia Veriore ka qenë pjesë e mbretërisë osmane-turke, në Tetovë si organ gjyqësor ka ekzistuar kadiu i cili i ka zgjidhur kontestet në mesin e popullatës në bazë të drejtësisë së sheriatit. Për shkak të mosbesimit në pushtetin gjyqësor të kadiut i cili për popullin ka qenë i huaj, i imponuar, edhe për atë që ta zgjidh më shpejt dhe më lirë kontestin, populli ka praktikuar që kontestet e veta t’ia besoj ndonjërit nga qytetarët ose fshatarët me autoritet. Shpesh vendin e zgjidhjes së kontesteve nëpër fshatra e kanë marr kryepleqtë e fshatit.

Pas luftërave ballkanike dhe pas Luftës së Parë Botërore në Republikën e Maqedonisë së Veriut së sotme edhe Tetova i ka takuar mbretërisë së Serbisë, kurse pjesët tjera të Maqedonisë kanë qenë të ndara në mes të shteteve tjera fqinje.

Baza fillestare për rregullimin e gjyqësisë në Maqedoni dhe në Tetovë, deri në përfundimin e Luftës së Dytë Botërore kanë qenë ligjet të cilat i ka sjellë mbretëria e Serbisë.

Në këtë mënyrë më 17 shkurt të vitit 1914 është sjell “Rregullorja për rregullimin e gjykatave dhe procedurave gjyqësore” me të cilën në secilin rreth është formuar nga një gjykatë e rrethit. Me këtë rregullore është paraparë formimi i gjykatës së rrethit edhe në territorin e Tetovës.

Gjithashtu atëkohë në Tetovë ka funksionuar edhe gjykata e shkallës së parë, me titullin origjinal “Gjykatë e Rrethit të Shkallës së Parë Tetovë”. Në këtë kohë në bazë të kushtetutës së Vidovdenit të vitit 1921 dhe kushtetutës së imponuar të vitit 1931 gjyqtarët nëpër gjykata, duke përfshirë edhe Tetovën janë emëruar nga mbreti në bazë të propozimit të ministrit të drejtësisë.

 Pas bashkimit të Mbretërisë së Serbëve, Kroatëve dhe Sllovenëve në mbretërinë SKS, Maqedonia dhe Tetova marrin pjesë në këtë mbretëri si pjesë e territorit të mbretërisë së Serbisë. Në këtë periudhë deri në vitin 1929 lidhur me gjykatat vlejnë ligjet nga koha para bashkimit. Veçanërisht ligjet në vijim:

• Ligji për organizimin e gjykatave.
• Kushtetuta e mbretërisë së Serbisë nga viti 1903
• Ligji për procedurë gjyqësore të kontesteve civile.

Puna në zyrat e gjykatave deri në fund të Luftës së Dytë Botërore rregullohet me rregulloren e regjistrit gjyqësor për gjykatat të shkallës së parë dhe të dytë, e cila është sjell më 25 tetor të vitit 1932.

Më 21 Mars të vitit 1929 është sjell “Ligji për rregullimin e Gjykatave të Sheriatit”, në bazë të këtij ligji është sjell “Rregullore për përcaktimin e kompetencave vendore të gjykatave të rrethit të sheriatit”, në një pjesë të rajonit të Gjykatës së Apelit Shkup.

Pas Luftës së dytë botërore Maqedonia bëhet anëtare e Federatës së Jugosllavisë, në kornizat dhe në bazë të ligjeve të kësaj federate e ndërton sistemin e saj gjyqësor deri te pavarësia dhe formimin e shtetit të pavarur dhe sovran.

Gjykata e Rrethit, Gjykata Komunale ose Gjykata Themelore Tetovë

Në bazë të Kartës së Presidiumit të ASNOM-it organizimi i gjykatave të rregullta në Maqedoni e cila është sjell më 31.03.1945 janë themeluar dhe formuar gjykata nëpër tërë territorin e Republikës së Maqedonisë. Kjo Kartë ka qenë bazë për formimin e gjykatës popullore të rrethit Tetovë në vitin 1945. Titulli i kësaj gjykate më vonë ndryshohet dhe merr titullin Gjykata e Rrethit Tetovë, pas sjelljes së kushtetutës së federatës së Jugosllavisë nga vitit 1963 është riemëruar në Gjykata e Rrethit Tetovë. Deri në vitin 1962 gjykata ka qenë në ndërtesën e drejtorisë së tregut në Tetovë, e cila ka qenë në tregun e vjetër të qytetit në qendër të Tetovës në afërsi të sheshit. Në këtë vend tani është ndërtuar qendra tregtare në Tetovë.

Ka pasur kushte të këqija pune, nuk ka pasur hapësirë pune të mjaftueshme, seancat janë mbajtur nëpër zyrat e gjyqtarëve. Nuk ka pasur praktikant dhe bashkëpunëtorë profesional për shkak se nuk ka pasur kuadër të mjaftueshëm profesional. Për tu bërë gjyqtarë ka qenë e nevojshme vetëm diploma e fakultetit të drejtësisë, nuk ka qenë e obligueshme të jepet provimi i jurisprudencës, e as nuk ka qenë e obligueshme të bëhet praktikë.   

Gjykata e Rrethit Tetovë ka pasur strukturë të këtillë organizative: sektorët edhe atë ai civil, penal, për trashëgimi, jokontestimor dhe sektori përmbarues. Kryetar, gjyqtarë, numër i caktuar i nëpunësve, kurse ka pasur edhe gjyqtarë porotë. Në vitin 1959 me regjistrin gjyqësorë sektorët janë ndryshuar me seksione.

Në vitin 1962 është ndërtuar ndërtesë e re në të cilën është vendos Gjykata e Rrethit Tetovë e cila gjendet në rrugën e Ilindenit pa numër, në këtë ndërtesë edhe sot gjendet Gjykata e Tetovës.

Pas pavarësisë së Republikës së Maqedonisë edhe pas formimit të shtetit të pavarur dhe të mëvetësishëm, është sjell ligj i ri për rregullimin e gjykatave me emrin “Ligji për gjykatat” gazeta zyrtare nr.36/95 i R. së Maqedonisë, datë 27.07.1995 dhe korrigjimi i këtij ligji më datë 27.09.1995 i shpallur në gazetën zyrtare nr.45/95. Me këtë ligj gjykata Komunale në Tetovë dhe Gjykata Komunale për Kundërvajtje janë bashkuar dhe është formuar një gjykatë me titullin Gjykata Themelore Tetovë.

Kryetarët e kësaj gjykate sipas radhës: Blashko Krsteski, Dimçe Trpeski, Nikolka Trpeski, Zanko Stojmenov, Beqir Iseini, Krsto Poposki, Safet Hamzi, Xhemajli Arifi.

         Gjykata e Rrethit Tetovë

Në territorin e Tetovës, si qendër rajonale e pjesës veri-perëndimore të Republikës së Maqedonisë, disa herë deri tani ka funksionuar edhe Gjykata e Rrethit.

Për herë të parë gjykatë e këtillë në Tetovë është formuar siç u tha më lartë në kohën kur Maqedonia, edhe Tetova kanë qenë nën administrimin serb, gjegjësisht në kohën e qeverisjes së Maqedonisë nga Mbretëria e Serbisë edhe në kohën e mbretërisë SKS-së.

Gjykata e këtillë në Tetovë ka funksionuar edhe në vitet 1956 deri në vitin 1966 kur është shfuqizuar. Gjykata e Rrethit Tetovë ka qenë kompetente për rajonin e gjykatave komunale si në vijim: Gjykata Komunale Gostivar, Gjykata Komunale Tetovë, Gjykata Komunale Dibër. Me formimin e gjykatës së Rrethit Tetovë u shfuqizua Gjykata e Rrethit Gostivar, i cili ishte formuar në vitin 1952.

Struktura organizative: Kryetar, gjyqtarë, gjyqtarë porotë dhe nëpunës administrativ. Sektorët civil, penal dhe hetimor.

Gjatë funksionimit të kësaj gjykate janë ndërruar dy kryetar edhe atë KoçoTulevski i cili ka qenë kryetar nga viti 1956-1962 dhe Mile Krckoski i cili ka qenë kryetar nga viti 1962-1966.

Gjykata e Rrethit gjatë punës së saj ka shqiptuar edhe disa dënime me vdekje.

Gjykata e Rrethit në fillim ka qenë e vendosur në ndërtesën e Radio Tetovës, e cila gjendet në rrugën “Radovan Coniq” ish rruga “e Beogradit”, në afërsi të ndërtesës në të cilën ka qenë e vendosur Drejtoria Republikane e Gjeodezisë në Tetovë.

Nga viti 1962 edhe kjo gjykatë është zhvendos në ndërtesën e re të gjykatës të ndërtuar në rrugën “e Ilindenit” pa numër.  

Ndërtesa e gjykatës

Ndërtesa në të cilën tani gjendet Gjykata Themelore Tetovë është ndërtesa e njëjtë që është ndërtuar në vitin 1962.

Në këtë ndërtesë që nga fillimi janë vendosur: Prokuroria Publike e Tetovës dhe atë në katin e dytë dhe Avokatura shtetërore në katin e tretë.

Derisa ekzistonte Gjykata e rrethit, ajo ishte e vendosur në katin e dytë dhe të tretë të ndërtesës.

Momentalisht ndërtesa ka tre kate. Në katin e parë është e vendosur Gjykata Themelore Tetovë, ndërsa katin e dytë dhe të tretë Gjykata Themelore Tetovë i ndanë me Prokurorinë Themelore Publike dhe me Avokaturën Themelore Publike të Tetovës.

Kati i I-rë

Seksioni pranues dhe sportelet e arkivit, shkresoret gjyqësore, katër gjykatore, policia gjyqësore dhe 12 zyra të gjyqtarëve.

Kati i II-të

Zyra e kryetarit, gjykatorja e madhe, tre gjykatore më të vogla, 11 zyra të gjyqtarëve, zyra e kontabilitetit dhe zyrat tjera të administratës.

Kati i III-të

Sektori hetues dhe Sektori për kundërvajtje

Me fillimin e projekteve të USAID-it për modernizimin e gjyqësisë në Republikën e Maqedonisë së Veriut në vitin 2003, Gjykata Themelore Tetovë është zgjedhur si pilot gjykatë në suaza të projektit.  Në periudhën kohore 2003-2005 me ndihmën monetare të projektit, në  ndërtesën e gjykatës është bërë rinovimi dhe rikonstruksioni i zyrës së Seksionit pranues dhe shkresoreve gjyqësore, ndërsa u vendos edhe sistemi një sportel për punë në administratën gjyqësore.  U modernizua njëra gjykatore e Gjykatës Themelore Tetovë, në të cilën për herë të parë në historinë e gjyqësisë së Maqedonisë nëpërmjet lidhjes satelitore u bë dëgjimi i  dëshmitarit nga largësia. Ky projekt gjithashtu investoi në përmirësimin e pajisjeve të sigurisë së gjykatës dhe në rinovimin e rikonstruksionin e një pjese të zyrave të të punësuarve në Gjykatën Themelore Tetovë.